NIKE powstała w roku 1997 jako nagroda za książkę roku. Przyznawana jest corocznie w październiku za najlepszą książkę roku poprzedniego. Celem nagrody jest promocja literatury polskiej, ze szczególnym zwróceniem uwagi na powieść.
W konkursie mogą brać udział wszystkie gatunki literackie – poezja, dramat i proza (w tym autobiografie, eseje, pamiętniki) - oraz humanistyka o wybitnych wartościach literackich. Konkurs dotyczy wyłącznie autorów żyjących. Nagrody nie można podzielić ani nie przyznać. Wykluczone z konkursu są opracowania oraz prace zbiorowe.
Zwycięzca wyłaniany jest w trzyetapowym konkursie. Pierwszy etap to przyznanie przez jury dwudziestu nominacji, które ogłaszane są w maju, drugi to wybór siedmiu finalistów podawany do wiadomości we wrześniu. Decyzję o przyznaniu nagrody jury podejmuje w dniu jej ogłoszenia i wręczenia - i do tego momentu ani laureat, ani siedmiu finalistów obecnych na sali nie znają wyniku konkursu.
Dziewięcioosobowe jury nagrody Nike (jury jest zmienne, podlega trzyletniej kadencyjności) tworzą wybitni polscy humaniści, profesorowie literatury polskiej, znani krytycy literaccy, artyści. Jury Nike przewodzili dotychczas: Jan Błoński, Maria Janion, Henryk Bereza, Małgorzata Szpakowska, Grażyna Borkowska, Tadeusz Nyczek, Ryszard Koziołek. W 2023 roku w kapitule nagrody zasiadali: związany z "Gazetą Wyborczą" publicysta i dziennikarz Marek Beylin, literaturoznawca Przemysław Czapliński, kulturoznawczyni Justyna Jaworska, krytyk literacki Tadeusz Nyczek, dyrektorka Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK Maria Anna Potocka, poeta Krzysztof Siwczyk, nauczycielka Maria Topczewska, reżyserka Maria Zmarz-Koczanowicz oraz – jako przewodnicząca – pisarka i literaturoznawczyni Inga Iwasiów.
Dotychczasowymi laureatami nagrody Nike były: „Widnokrąg" Wiesława Myśliwskiego (1997), „Piesek przydrożny" Czesława Miłosza (1998), „Chirurgiczna precyzja" Stanisława Barańczaka (1999), „Matka odchodzi" Tadeusza Różewicza (2000), „Pod Mocnym Aniołem" Jerzego Pilcha (2001), „W ogrodzie pamięci Joanny Olczak-Ronikier (2002), „Zachód słońca w Milanówku" Jarosława Marka Rymkiewicza (2003), „Gnój" Wojciecha Kuczoka (2004), „Jadąc do Babadag" Andrzeja Stasiuka (2005), „Paw królowej" Doroty Masłowskiej (2006), „Traktat o łuskaniu fasoli" Wiesława Myśliwskiego (2007), "Bieguni" Olgi Tokarczuk (2008). "Piosenka o zależnościach i uzależnieniach" Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego (2009)"Nasza klasa. Historia w XIV lekcjach" Tadeusza Słobodzianka (2010), "Pióropusz" Mariana Pilota (2011), "Książka twarzy" Marka Bieńczyka (2012), "Ciemno, prawie noc" Joanny Bator (2013), "Zajeździmy kobyłę historii" Karola Modzelewskiego (2014) i "Księgi Jakubowe" Olgi Tokarczuk (2015), "Nakarmić kamień" Bronki Nowickiej (2017), "Żeby nie było śladów" Cezarego Łazarewicza (2017), zbiór esejów "Rzeczy, których nie wyrzuciłem" - Marcina Wichy (2018), zbiór reportaży "Nie ma" - Mariusza Szczygły (2019), "Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli[" - Radka Raka (2020), reportaż "Kajś" Zbigniewa Rokity (2021), tom poetycki "Mondo cane" - Jerzego Jarniewicza (2022), powieść "Ten się śmieje, kto ma zęby" - Zyty Rudzkiej (2023).
Autor nagrodzonej książki otrzymuje statuetkę NIKE dłuta Gustawa Zemły oraz czek na 100 tys. zł.
Fundatorami nagrody i działalności Fundacji Nike są „Gazeta Wyborcza" a do marca 2023 r. była nią również Fundacja Agory.
Strona w "Gazecie Wyborczej", dotycząca Nagrody Literackiej NIKE